Saman Nezlesi (Alerjik Rinit) nedir? Belirtileri neler?
Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği olarak, ülkemizde giderek yaygınlaşan ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen sağlık sorunlarından biri olan alerjik rinit ile ilgili farkındalığı artırmak amacıyla bir basın bildirisi düzenledik. Polen maruziyetinin pik yaptığı bu dönemde, alerjik rinitin belirtileri, tetikleyicileri ve tedavi yöntemleri hakkında toplumumuzu bilgilendirmeyi amaçlıyoruz.
Alerjik rinit, dünya genelinde birçok insanı etkileyen yaygın bir alerjik durumdur. Mevsimsel ve yıl boyu sürebilen formlarıyla, özellikle bahar aylarında polenlerin atmosfere yayılmasıyla belirgin hale gelir. Türkiye’deki erişkinlerde alerjik rinit prevalansının %20-30 arasında olduğu gözlemlenmektedir. Çocuklarda ise bu oran yaş gruplarına bağlı olarak değişiklik gösterse de, benzer yüksek seviyelerde seyredilmektedir.
Türkiye’nin çeşitli bölgeleri, iklim koşulları ve çevresel faktörler, polen maruziyetinin yoğunluğunu etkileyerek alerjik rinit vakalarının dağılımını şekillendirir. Polenlere ek olarak, toz akarı, küf ve evcil hayvan tüyleri gibi diğer alerjenler de alerjik rinit, konjunktivit veya astım gibi bulguların ortaya çıkmasına neden olabilir. Son yıllarda hava kirliliği ve çevresel değişikliklerin de alerjik hastalıkların prevalansında artışa neden olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, bu durum genetik, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin bir etkileşimi ile şekillenmektedir.
Halk arasında “saman nezlesi” olarak bilinen alerjik rinit, vücudun bağışıklık sisteminin çevresel alerjenlere karşı aşırı tepki vermesi sonucu gelişir. Belirtileri arasında hapşırma, burun akıntısı, kaşıntı, gözlerde sulanma ve tıkanıklık yer alır.
Tanısı burunda kaşıntı, akıntı, tıkanıklık ve hapşırık bulgularından en az ikisinin en az 15 gün süreyle devam etmesiyle ve her yıl polen mevsiminde şikayetlerin tekrar etmesiyle konur. Genellikle burun şikayetlerine “alerjik konjunktivit” denen her iki gözde kızarıklık, sulanma ve kaşıntının yanı sıra boğaz, kulak ve damak kaşıntısı, horlama ve koku duyusunda azalma da eşlik edebilir. Bazı hastalarda göğüste tıkanma, hışıltı, nefes darlığı ve öksürükle seyreden astım bulguları da gelişebilmektedir. Bu alerjik belirtiler bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyip toplum sağlığı üzerinde önemli bir yük oluşturmaktadır. Bu dönemlerde hastalarda kalitesiz uyku, konsantrasyon güçlüğü, depresyon, çocuklarda okul devamsızlığı ve erişkinlerde iş gücü kaybı görülebilmektedir. Tanısı için alerji uzmanına başvurulduğunda yapılacak deri prik testi ve/veya serumda alerji testinin alerji öyküsüyle uyumlu bulunması yeterlidir.
– Saman Nezlesi (Alerjik Rinit) tedavisi
Saman Nezlesi (Alerjik Rinit) tedavisinde alerjenden kaçınma, ilaç tedavisi, hasta eğitimi ve immünoterapi (aşı tedavisi) yer alır. Evde düzenli temizlik, hava ve polen filtreleri kullanmak ve dışarıda polen yoğunluğunun fazla olduğu zamanlarda ortamdan uzaklaşıp korunma önlemleri almak, alerjik rinitin etkilerini azaltabilir. Hastalar günlük polen sayımlarının takibini izleyerek dış ortam aktiviteleri için gün içindeki en “risksiz” saatleri öğrenebilirler. Hastalara, Türkiye polen haritası için T.C. Çevre,Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü veri tabanına [https://www.mgm.gov.tr] başvurmaları önerilebilir.
Alerjik rinitin ilaç tedavisi genellikle antialerjik ilaçlar, burun spreyleri ve dekonjestan ilaçlar ile yapılmaktadır. Anti-alerjik ilaçlar öncelikle anti-histaminler ve kortikosteroidlerden oluşur. Bu ilaçlar buruna ve göze damla/sprey şeklinde lokal uygulanabilir veya yetmezse ağızdan tablet şeklinde alınabilirler.
Şiddetli alerjik şikayetleri olan hastalarda bu yöntemler yetersiz kalabilmekte, ilaçların yan etkileri olabilmekte ve ilaçlar kesildiği zaman şikayetler tekrar edebilmektedir. Buna karşın alerjinin kesin tedavisi var mıdır sorusunun cevabı olarak alerjenle immünoterapi (alerji aşısı), ülkemizde alerji uzmanları tarafından uygulanabilmektedir. İmmünoterapi ile hastaların alerjenle karşılaştıklarında ortaya çıkan alerjik şikayetleri hafiflemekte, alerji ilacı kullanım gereksinimi ve ileride astım gelişme riski azalmaktadır.
Toplumda alerjik rinit hakkında farkındalığı artırmak, bu durumu yönetmek için kritik öneme sahiptir. Alerjik rinitin belirtilerini tanıyan ve erken müdahale eden bireyler, daha sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler. Ayrıca, halk sağlığına yönelik yapılacak bilgilendirme çalışmaları ve uygun tedavi yöntemlerinin paylaşılması, tedaviye erişimin artmasına yardımcı olabilir.
Alerji konusunda yetkin dernek ve uzman görüşlerinin takibi de doğru bilgi edinilmesi açısından faydalı olacaktır. Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği’nin (AİD) internette (https://www.aid.org.tr/hastaliklar/alerji-ile-iliskili-hastaliklar/), sosyal medya platformlarında (instagram, facebook…) ve radyo kanalında (https://www.aid.org.tr/category/radyo/ ) alerjiyle ilgili uzman görüşlerine yer verilmiştir ve her hasta arama motoruna “alerji/ AİD” gibi anahtar kelimeleri yazarak kolayca ulaşabilirler.
Ulusal Alerji ve İmmünoloji Derneği, Rinit ÇG Yürütme Kurulu
